Przesłuchanie w procesie karnym to kluczowy moment, kiedy oskarżony (lub na etapie postępowania przygotowawczego podejrzany) udziela wyjaśnień dotyczących postawionych mu zarzutów, świadek natomiast składa zeznania w sprawie. Co się dzieje podczas przesłuchania i jak prawidłowo powinno ono przebiegać? Jakie prawa ma osoba przesłuchiwana podczas tej czynności?
Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej!
Przesłuchanie w procesie karnym – na czym polega?
Przesłuchanie polega w zasadzie na rozmowie osoby przesłuchiwanej z organem ścigania lub sądem.
Oskarżony/podejrzany ma okazję odpowiedzieć na pytania dotyczące zarzucanych mu czynów. To moment, kiedy może przedstawić swoje stanowisko i wyjaśnić swoje działania. W trakcie przesłuchania ważne jest, aby ww. osoby rozumiały stawiane im zarzuty. Odpowiedzi powinny być jasne i zgodne z prawdą, ponieważ wyjaśnienia mogą mieć istotne znaczenie dla dalszego przebiegu procesu. Przesłuchania mogą być dokumentowane.
Oskarżony może skorzystać z pomocy prawnika, który udzieli mu niezbędnego wsparcia podczas tej jakże ważnej czynności.
Poza oskarżonym, przesłuchiwani mogą być także świadkowe oraz biegli. Pytania zadawane podczas przesłuchania mogą dotyczyć wydarzeń, których przesłuchiwany był świadkiem – wydarzeń, których dana osoba doświadczyła.
Jakie prawa ma osoba przesłuchiwana?
Osoba przesłuchiwana ma prawo do swobodnej, spokojnej wypowiedzi. Organ przesłuchujący powinien zagwarantować odpowiednie warunki przesłuchania, aby przesłuchiwany miał możliwość swobodnego przedstawienia swojego punktu widzenia.
Dodatkowe pytania podczas przesłuchania mogą mieć zmierzać do uzupełnienia, kontrolowania lub wyjaśnienia wypowiedzi. Nie mogą być to jednak pytania nieistotne, niezwiązane ze sprawą.
Pytania mogą zadawać strony, obrońcy, pełnomocnicy oraz biegli. Organ przesłuchujący ma jednak obowiązek uchylić pytania zadane przez te osoby, jeśli uzna je za pytania niedopuszczalne i godzące w prawa przesłuchiwanego. Zakazane jest także zachowywanie się w sposób poniżający czy obraźliwy względem przesłuchiwanego.
Warto też dodać, że jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, powinno przesłuchiwać się ją (w miarę możliwości i jeśli nie godzi to w dobro postępowania) w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna.
Przesłuchanie w procesie karnym – czego nie wolno?
Nie można zadawać oskarżonemu pytań sugestywnych, które sugerowałyby odpowiedź, jak na przykład:
Byłeś zdenerwowany, więc zdecydowałeś się tego dnia odegrać, tak?
Dodatkowo, organy dokonujące przesłuchania nie mogą stosować gróźb bezprawnych lub przymusu wobec przesłuchiwanego. Zakazuje się także stosowania hipnozy i środków chemicznych lub technicznych, które mogą wpłynąć na procesy psychiczne lub reakcje osoby przesłuchiwanej.
Trzeba podkreślić, że wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew ww. zakazom (tzn. używania groźby bezprawnej/przymusu lub hipnozy oraz środków chemicznych i technicznych) nie mogą stanowić dowodu.
Co to jest okazanie i jak przebiega?
Szczególną formą przesłuchania jest okazanie. To nic innego jak umożliwienie przesłuchiwanemu rozpoznania elementów lub osób ważnych dla rozstrzygnięcia prowadzonej sprawy.
Osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub daną rzecz. Warunki okazania nie powinny sugerować odpowiedzi przesłuchiwanemu. Przykładowo – osoby powinny być okazywane w grupach co najmniej czteroosobowych.
W razie potrzeby należy zagwarantować przesłuchiwanemu odpowiednie warunki, które ułatwią mu rozpoznanie osób okazanych.
Dowód, który poddany jest okazaniu musi być wiarygodny i mieć również istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia danej sprawy.
Czym jest konfrontacja?
Poza okazaniem, możliwe jest także dokonanie konfrontacji. Polega ona na konfrontowaniu ze sobą osób, których zeznania są względem siebie sprzeczne. Jest to metoda wykorzystywana w sytuacjach, kiedy ustalenie danego rzeczywistego stanu faktycznego może mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia danej sprawy.
W ramach konfrontacji możliwe jest zestawienie ze sobą dwóch osób, prezentujących sprzeczne informacje lub skonfrontowanie dowodów pośrednio (np. odczytując zeznania innej osoby przy osobie przesłuchiwanej). Zabrania się jednak konfrontowania danej osoby z osobą anonimową.
Podsumowanie – przesłuchanie w procesie karnym
Przesłuchanie to jedna z kluczowych czynności dokonywanych w toku procesu karnego. Z tego powodu przestrzeganie przedstawionych wyżej zasad przesłuchania oraz poszanowanie praw osób przesłuchiwanych jest niezbędne!
Jeśli czeka Cię przesłuchanie w charakterze podejrzanego lub oskarżonego i chcesz, by ktoś czuwał nad Twoimi prawami w czasie jego trwania, skontaktuj się ze mną!
Może Cię też zainteresować: Ile trwa proces przed sądem w Polsce?
